Pennod 46 - Llenyddiaeth Gymraeg yr Eidal a Gwasg Anghyfreithlon yng Nghymru

Yr Hen Iaith

Gan ein bod ni wedi edrych ar y berthynas rhwng dyneiddiaeth, Protestaniaeth a’r iaith Gymraeg yn ddiweddar, dyma gyfle i ystyried ochr arall ceiniog y Diwygiad. Trafodwn ychydig o lenyddiaeth Gymraeg Gatholig yr unfed ganrif ar bymtheg yn y bennod, gan ganolbwyntio ar ddau gyfaill rhyfeddol, Morris Clynnog a Gruffudd Robert. Bu’n rhaid i’r ddau ddyn yma o ogledd-orllewin Cymru ffoi i’r cyfandir oherwydd eu crefydd pan ddaeth y frenhines Brotestannaidd Elizabeth I i’r orsedd. Cyhoeddi llyfrau Cymraeg ym Milan, cwffio rhwng y Cymry a’r Saeson yn y Coleg Seisnig yn Rhufain, cynhyrchu llyfr Cymraeg Catholig ar wasg anghyfreithlon mewn ogof yng Nghymru – roedd yr alltudion Cymreig hyn yn gysylltiedig â rhai o’r penodau mwyaf anhygoel yn hanes yr iaith Gymraeg. ** Italy’s Welsh-language Literature and an Illegal Printing Press in Wales As we’ve been looking recently at the relationship between humanism, Protestantism and the Welsh language, here’s an opportunity to look at the other side of the Reformation’s coin. In this episode we discuss some of the Welsh-language Catholic literature of the sixteenth century, concentrating on two extraordinary friends, Morris Clynnog and Gruffudd Robert. These two men from north-west Wales had to flee to the continent because of there religion when the Protestant queen Elizabeth I came to the throne. Publishing Welsh books in Milan, fighting between the Welsh and the English in Rome’s English College, producing a Welsh-language Catholic book on an illegal printing press in a cave in Wales – these Welsh exiles were connected with some of the most amazing chapters in the history of the Welsh language. Cyflwynwyd gan: Yr Athro Jerry Hunter a'r Athro Richard Wyn Jones Cynhyrchwyd gan: Richard Martin Cerddoriaeth: Might Have Done gan The Molenes Darllen Pellach / Further Reading: - Geraint Bowen, Welsh Recusant Writings (1999) - Angharad Price, Gwrthddiwygwyr Cymreig yr Eidal (2005) - Angharad Price, ‘Y Cymry yn yr Eidal’ yn Gororion (2023)